نویسنده:
دکتر رضوی عضو هیئت‌مدیره و معاون اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار
و عضو شورای سیاست‌گذاری مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه
بازار سرمایه ایران به لحاظ تاریخی 5 دهه عمر دارد و در طول دوران فعالیت خود فراز و نشیب‌هایی را تجربه کرده است. همان‌طور که متخصصان این بازار می‌دانند، پیش از تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 ساختار متفاوتی بر بازار سرمایه حاکم بوده است. به تعبیر دیگر، به‌رغم این سابقه طولانی عمده رشد بازار سرمایه در پرتو قانون جدید بازار اوراق بهادار به‌دست‌آمده است که قدمتی سیزده‌ساله دارد. خوشبختانه در حال حاضر کشور ما از جهات متعددی در عرصه بازار سرمایه پیشتاز است. اگر نگاهی به تعداد دارندگان کدهای بورسی، تعداد نهادهای تحت نظارت، تعداد ناشران پذیرفته‌شده و سایر متغیرهای مهم داشته باشیم، می‌بینیم که وضعیت خوبی را در سطح جهان دارا هستیم. از جنبه مقررات هم ممکن است ما با همه سازوکارهای بین‌المللی هماهنگ نباشیم کما اینکه بسیاری از بورس‌های جهان هم همین‌طور هستند ولی مقررات ما علاوه بر وجهه اسلامی بودن آن از چنان استحکامی برخوردار است که سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (آیسکو) در چند روز اخیر عضویت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران را از عضو پیوسته به عضو عادی ارتقا داده است که در شرایط تحریمی کشور نشانه بسیار مثبتی از وضعیت کنونی بورس ایران در سطح جهانی است.
تلاش ما در سازمان بورس بر این محور متمرکز است که در همه زمینه‌های مقدور خود را به سطح بورس‌های پیشرو برسانیم. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های بازارهای مالی در جهان معاصر، مکانیزه شدن آن‌هاست. درواقع بخش عمدهای از فعالیتهای بازار سرمایه اعم از سفارش گذاری، معاملات و پس از معاملات از حالت دستی خارج‌شده و به سمت الکترونیکی شدن در حال حرکت است. این الگو میتواند در ایران نیز اجرا شود. نامهایی نظیر "معاملات اتوماتیک"،" معاملات خودکار"، "معاملات جعبه سیاه "، "معاملات الگو"و ... درکل به فرآیند بهکارگیری رایانه در انجام معاملات با استفاده از برنامه‌نویسی اطلاق میشود که می‌توانیم از اصطلاح "معاملات الگوریتمی" به‌جای آن‌ها استفاده کنیم. این سیستمها قابلیت انجام معامله و کسب سود با سرعت بسیار بالایی رادارند که عملاً برای انسان غیرممکن است. الگوریتم‌ها و قواعد معاملاتی میتواند مبتنی بر زمان‌بندی معاملات، قیمت خریدوفروش، حجم معامله یا هر مدل ریاضی دیگری باشد. چنانچه این معاملات به‌درستی در کشور بومیسازی و اجرا شوند علاوه بر فرصتهای کسب سودی که برای معاملهگر ایجاد میشود، عملاً میتواند موجب افزایش نقد شوندگی بازار سرمایه نیز بشود. از دیگر مزایای این مدل معاملات میتوان به "اجرای معاملات در بهترین قیمتها"،"انجام درست معاملات"،"زمان‌بندی دقیق و مناسب معاملات"، " کاهش هزینه‌های معاملات"، " امکان تست استراتژی بر اساس داده‌های تاریخی و داده‌های واقعی" و " سیستماتیک شدن معاملات از طریق حذف احساسات معامله گران در تصمیمگیری و اجرای معاملات" نام برد. پیشنیاز این فعالیتها، شفافیت، تقارن اطلاعاتی، توسعه تحلیلهای علمی و دقیقتر از صنعت و دیدهبانی رصد بازار و نظایر آن است که الزاماً با توسعه سازوکارهای الگوریتمیک بهتر شکل میگیرد و مراقبت میشود.
سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه در چند سال گذشته به این معاملات توجه ویژهای نشان داده اما زیرساختهای اجرایی معاملات الگوریتمی نیز باید ارتقا یابد و دستورالعملهای موجود در این زمینه نیز اصلاح و به‌روزرسانی شود. از طرفی وجود این ابزارها به‌خودی‌خود نمی‌تواند موجب رونق بازار شود؛ چراکه عموم سرمایهگذاران و فعالان بازار سرمایه هنوز به همه جوانب و سازوکارهای اجرایی این معاملات آگاه نیستند و درنتیجه نیاز به توسعه فرهنگ در این خصوص احساس میشود. برگزاری تورنمنت‌ها و مسابقههایی نظیر "لیگ ستارگان بورس" و "مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه" میتواند هم اقبال به بازار سرمایه را زیاد کند هم موجب ارتقای دانش فعالان حرفهای این بازار شود. به همین منظور سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت اطلاعرسانی و خدمات بورس اقدام به برگزاری مسابقه معاملات الگوریتمی کرده‌اند.
بدین ترتیب زمینه حضور نیروهایی بادانش عمیقتر و قدرت تحلیل بیشتر در بازار پدید میآید و فینتکها و نهادهای دانشبنیان در جایگاه بهتری در بازار مییابند؛ به‌نحوی‌که ارزش حضور شاداب آنان ملموس‌تر شده و ارزش‌افزوده ناشی از این حضور تخصصی در اقتصاد نمایان میشود. بعلاوه این رویداد فرصت مناسبی برای نظام ناظر بر بازار نیز میباشد تا سازوکارهای نظارت را ارتقاء بخشد و آسیبهای احتمالی را شناسایی نماید.
مسابقه معاملات الگوریتمی بازار سرمایه از روز شنبه 15 دیماه شروع‌شده و پس از 32 روز نهایتاً در روز چهارشنبه 17 بهمنماه خاتمه می‌یابد. این مسابقه در سه بخش "اوراق بهادار با درآمد ثابت"، "خریدوفروش سهام" و "حل مسئله" است که حضور در مسابقات به‌صورت تیمی خواهد بود؛ به‌این‌ترتیب که یک نفر به‌عنوان متخصص مالی، یک نفر به‌عنوان متخصص فناوری اطلاعات و فردی نیز به‌عنوان سرپرست، یک تیم را تشکیل خواهند داد. ممکن است بعضی تیم‌ها در بخشی تخصص یا تمایل به فعالیت داشته باشند و مایل نباشند در همه محورها شرکت کنند. ازاین‌جهت، انتخاب بخش مسابقه آزاد است ولی اگر تیمی در همه محورها توان رقابت داشته باشد و نتایج مناسبی نیز به دست آورد، به‌عنوان ویژهای در این مسابقه دست خواهد یافت و نهایتاً در مراسم پایانی جوایز به تیم‌های برنده در هر یک از محورها تعلق خواهد گرفت.
ازآنجاکه هدف از این مسابقه، در درجه اول توسعه فرهنگ معاملات الگوریتمی است، از مشارکت بخش‌های مختلف بازار سرمایه همانند سایر برنامه‌های این حوزه بهره‌مند خواهیم شد. مسئله‌ای که در این حوزه اهمیت ویژه دارد آن است که توسعه فرهنگ صحیح سهامداری در بین عموم مردم و معامله‌گران بازار سرمایه وظیفه‌ای عمومی برای نهادهای مالی و اقتصادی است و ما امیدواریم با توسعه فرهنگ مشارکت در این قبیل رویدادها شاهد رشد سواد مالی در جامعه باشیم که این امر قطعاً در سطح کلان اقتصادی نیز اهمیت دارد.